Paradepaardje van de klassieke muziek in provocatief nieuw jasje

Kort essay over de muziek van swan[remix] door Arthur Kok

De korte compositie voor cello en piano Le Cygne (De Zwaan) van de Franse componist Camille Saint-Saëns (1835-1921) is misschien wel het bekendste stuk ooit voor cello geschreven. De melodie is langzaam, lieflijk en zeer gracieus, zonder een duidelijk begin of einde, vooral heel eenvoudig eigenlijk. Als een zwaan die terloops voorbij zwemt. In zekere zin is het verbazingwekkend dat een eenvoudige, weinig imposante compositie als De Zwaan zo’n enorm succes heeft kunnen worden. De componist zelf heeft dat in ieder geval nooit kunnen bevroeden. Hij schaamde zich voor zijn creatie, die hij een componist van zijn statuur niet waardig vond. Veinzend dat hij het slechts ter vermaak van zijn vrienden geschreven had, weigerde hij de publicatie ervan. Je kunt Saint-Saëns niet helemaal ongelijk geven. Waar de één De Zwaan als toonbeeld van universele schoonheid bewierookt, doet de ander het af als nietszeggende kitsch.

High art meets entertainment

In een tijd waarin het onderscheid tussen hoge en lage kunst, tussen high art en entertainment, volkomen gangbaar is geworden, is De Zwaan een aangenaam androgyne entiteit. De Zwaan is zonder twijfel high art, maar toch ook zeker entertainment. Met dit stuk kun je de muur die tussen hoge en lage kunst wordt opgetrokken steen voor steen weer afbreken. En precies daarom liet Jacqueline Hamelink de vier hedendaagse componisten Guy Harries, Aart Strootman, Richard van Kruysdijk en Laetitia van Krieken speciaal voor haar nieuwste performance swan[remix] een nieuwe hit schrijven op basis van de oorspronkelijke melodie van De Zwaan. Toegegeven, het is ook gewoon lekker punk om het paradepaardje van de klassieke muziek van zijn sokkel te trekken en in een provocatief nieuw jasje te steken.

Pop, minimal, electronic en jazzy

De nieuwe componisten zijn niet over één nacht ijs gegaan. Het vergt een goed getraind oor om door alle verbouwingen heen de sporen van het origineel te horen. Guy Harries vertaalt De Zwaan naar een hedendaags popidioom waarbij zowel de melodie als de structuur grondig herzien worden. Het resultaat is een onbeschaamde flirt met de pophit. Aart Strootman daarentegen kiest voor een minimalistische benadering waarin hij een hiphopritme combineert met verschillende lagen desoriënterende cello-melodieën. Door met een loopstation te werken, kunnen de ritmes en melodieën live achter elkaar worden opgenomen en tegelijk worden afgespeeld, waardoor de enkele cello langzaam in een compleet orkest transformeert.

Met de componist Richard van Kruysdijk wordt eveneens de electronische muziek binnengehaald. Bij hem wordt De Zwaan een nachtelijk wezen. En alsof het maken van een dancehit van gelauwerd klassiek stuk niet al erg genoeg is, worden er stemeffecten gebruikt die over het algemeen als niet bepaald classy gezien worden, zoals autotune en vocoder. Tenslotte creëert Laetitia van Krieken een crossover van jazz, pop en klassiek. Door de melodie van De Zwaan letterlijk om te draaien en op een Fender Rhodes te spelen ontstaat er een hippe jazzy feel.

swan[remix] beweegt zich dus tussen al die uitersten. En geeft veelkleurigheid aan het nieuwe jasje. En dat zit wat de makers betreft als gegoten.

Lees ook het essay over de artistieke inhoud van swan[remix].

Lees ook het essay over de symboliek van swan[remix].